Merhaba değerli arkadaşlarım, yazım ve telaffuzda düzeltme işaretiyle farklılaşan sözcük serisine hâl ve hal sözcükleriyle devam etmek istiyorum.
Hâl sözcüğü, Arapça kökenli (ḥāl) bir kelime. Durum, vaziyet, tavır, şimdiki zaman, güç, kuvvet, takat, kötü durum, sıkıntı dert anlamına geliyor. Düzeltme işaretiyle yazılıyor ve “a” harfi ince olarak okunuyor. Dilimizde …hâline gelmek (gibi olmak), hâlden anlamak (birinin içinde bulunduğu duruma anlayış göstermek), hâle yola koymak (iyi bir düzen vermek), … hâlini almak (herhangi bir duruma gelmek), hâli kalmamak (gücü, takati kalmamak), hâli harap olmak (bitkin, perişan olmak), hâli tavrı yerinde (durumu, görünüşü düzgün), hâli vakti yerinde (durumu iyi, zengin), hâlihazır (şimdiki durum), medeni hâl (evli olup olmama durumu), insanlık hâli (her insanda görülen durum), kendi hâlinde (hiçbir şeye karışmayan, sessiz), o hâlde (öyleyse), iyi hâl (bir kimsenin yaşayışında kötü, sakıncalı durum olmama hâli), orta hâlli (gelir düzeyi orta olan), hasbihâl (söyleşi, sohbet), aksi hâlde (yoksa, aksi takdirde), fena hâlde (aşırı ölçüde, son derece) kullanımları var. Bunlara ek olarak, herhâlde birleşik yazılırsa büyük bir ihtimalle, belki anlamına geliyor. Ancak her hâlde olarak ayrı yazılırsa kesinlikle anlamına geliyor.
Düzeltme işareti kullanılmadan yazılan hal sözcüğünün dilimizde üç farklı anlamı var. Hal, Arapça kökenli (ḥall) bir kelime. Çözme, çözülme, çözüm, eritme, karışık bir sorunun içinden çıkma, sonuca varma anlamına geliyor. “A” harfi ince olarak okunuyor. Dilimizde hal çaresi (çözüm yolu), hallihamur (birbirine karışma), hallolmak (çözümlemek, sonuçlanmak) kullanımları mevcut.
Fransızca kelime kökenli (halle) hal sözcüğü, sebze, meyve ve bakliyat vb. nin satıldığı yer anlamına geliyor. Yine “a” harfi ince olarak okunuyor.
Arapça kökenli (ḫalʿ) hal sözcüğünün anlamı tahttan indirmek. “A” harfi kalın olarak okunuyor. Çözmek ve yoluna koymak anlamına gelen halletmek iki “l” harfiyle yazılıyor, tahttan indirmek anlamına gelen haletmek ise tek “l” harfiyle yazılıyor.
Dile özendiğiniz keyifli ve verimli bir gün dilerim. Sevgi ve sağlıkla kalın.