Merhaba değerli arkadaşlarım, yazım ve telaffuzda düzeltme işaretiyle farklılaşan sözcük serisi kapsamında nâzım ve nazım sözcüklerinden bahsetmek istiyorum.

Nâzım, Arapça kökenli (nāẓim) bir kelime. Düzenleyen, düzene koyan, tertip eden anlamına geliyor. Aynı zamanda kelimenin manzume yazan kişi anlamı da var. düzeltme işaretiyle yazılıyor ve “a” harfi uzatılarak okunuyor. Dilimizde mimarlık terimi olan nâzım plan (bir yerleşim bölgesinin bütün bayındırlık işlerinde göz önünde tutulmak için hazırlanmış plan) kullanımı mevcut (TDK Sözlük). Aynı zamanda rahmetli dedemin ismi, özel isim olarak da kullanılıyor.

Nazım sözcüğü ise, yine Arapça kökenli (naẓm) bir kelime. Şiir anlamına geliyor. Düzeltme işareti kullanılmadan yazılıyor ve “a” harfi kısa olarak okunuyor. Dilimizde nazım birimi (şiirde en küçük anlam bütünlüğünü sağlayan ve kendi içinde bağımsız dize topluluğu), nazım türü (konusuna göre şiirin kendi içinde ayrılan ve adlandırılan her bir türü), nazmetmek (nazım olarak düzenlemek), serbest nazım (ölçü, uyak gibi klasik ve bağlayıcı kuralları bir kenara iten şiir tarzı) kullanımları var.

Şair Nazım Hikmetin yanı sıra, rahmetli dedemin de adı olması sebebiyle çok sevdiğim, benim için yeri ayrı olan bir isim ve kelime. Herkese keyifli ve verimli bir gün dilerim. Sevgi ve sağlıkla kalın.

Merhaba değerli arkadaşlarım, yazım ve telaffuzda düzeltme işaretiyle farklılaşan sözcük serisine hâl ve hal sözcükleriyle devam etmek istiyorum.

Hâl sözcüğü, Arapça kökenli (ḥāl) bir kelime. Durum, vaziyet, tavır, şimdiki zaman, güç, kuvvet, takat, kötü durum, sıkıntı dert anlamına geliyor. Düzeltme işaretiyle yazılıyor ve “a” harfi ince olarak okunuyor. Dilimizde …hâline gelmek (gibi olmak), hâlden anlamak (birinin içinde bulunduğu duruma anlayış göstermek), hâle yola koymak (iyi bir düzen vermek), … hâlini almak (herhangi bir duruma gelmek), hâli kalmamak (gücü, takati kalmamak), hâli harap olmak (bitkin, perişan olmak), hâli tavrı yerinde (durumu, görünüşü düzgün), hâli vakti yerinde (durumu iyi, zengin), hâlihazır (şimdiki durum), medeni hâl (evli olup olmama durumu), insanlık hâli (her insanda görülen durum), kendi hâlinde (hiçbir şeye karışmayan, sessiz), o hâlde (öyleyse), iyi hâl (bir kimsenin yaşayışında kötü, sakıncalı durum olmama hâli), orta hâlli (gelir düzeyi orta olan), hasbihâl (söyleşi, sohbet), aksi hâlde (yoksa, aksi takdirde), fena hâlde (aşırı ölçüde, son derece) kullanımları var. Bunlara ek olarak, herhâlde birleşik yazılırsa büyük bir ihtimalle, belki anlamına geliyor. Ancak her hâlde olarak ayrı yazılırsa kesinlikle anlamına geliyor.

Düzeltme işareti kullanılmadan yazılan hal sözcüğünün dilimizde üç farklı anlamı var. Hal, Arapça kökenli (ḥall) bir kelime. Çözme, çözülme, çözüm, eritme, karışık bir sorunun içinden çıkma, sonuca varma anlamına geliyor. “A” harfi ince olarak okunuyor. Dilimizde hal çaresi (çözüm yolu), hallihamur (birbirine karışma), hallolmak (çözümlemek, sonuçlanmak) kullanımları mevcut.

Fransızca kelime kökenli (halle) hal sözcüğü, sebze, meyve ve bakliyat vb. nin satıldığı yer anlamına geliyor. Yine “a” harfi ince olarak okunuyor.

Arapça kökenli (ḫalʿ) hal sözcüğünün anlamı tahttan indirmek. “A” harfi kalın olarak okunuyor. Çözmek ve yoluna koymak anlamına gelen halletmek iki “l” harfiyle yazılıyor, tahttan indirmek anlamına gelen haletmek ise tek “l” harfiyle yazılıyor.

Dile özendiğiniz keyifli ve verimli bir gün dilerim. Sevgi ve sağlıkla kalın.  

Merhaba değerli arkadaşlarım, bu yazımda yazı ve telaffuzda farklılaşan âkit ve akit sözcüklerine değinmek istiyorum.

Âkit, Arapça kökenli (ʿāḳid) bir kelime. Bağıtçı, yani bir işi karşılıklı olarak kararlaştırıp üstlerine alan taraflardan her biri, sözleşme yapan anlamına geliyor (TDK Sözlük). Düzeltme işaretiyle yazılıyor ve “a” harfi uzatılarak okunuyor.  

Akit sözcüğü ise, yine Arapça kökenli (ʿaḳd) bir kelime. Sözleşme, nikah anlamına geliyor. Düzeltme işareti olmadan yazılıyor ve “a” harfi kalın olarak okunuyor. Dilimizde akit vaadi (ön sözleşme), akdetmek (sözleşme yapmak), evlilik akdi (nikah), hizmet akdi (iş sözleşmesi), iş akdi (iş sözleşmesi) kullanımları mevcut.  

Herkese keyifli ve verimli bir gün dilerim. Sevgi ve sağlıkla kalın.

Merhaba değerli arkadaşlarım, yazım ve telaffuzda düzeltme işareti ile farklılaşan sözcük serisine hâk ve hak sözcükleriyle devam etmek istiyorum.

Hâk sözcüğü, Farsça kökenli (ḫāk) bir kelime. Toprak anlamına geliyor. Düzeltme işaretiyle yazılıyor ve “a” harfi ince olarak okunuyor. Dilimizde hâk ile yeksan etmek, hâk ile yeksan olmak kullanımları var.

Adalet, pay, verilmiş emekten gelen manevi yetki, emek karşılığı ücret, doğru, gerçek anlamına gelen hak sözcüğü, Arapça kökenli (ḥaḳḳ) bir kelime. Düzeltme işareti olmadan yazılıyor ve “a” harfi kalın olarak okunuyor. Dilimizde hak yemek, hak etmek, hakkı geçmek, hak kazanmak, hakkı olmak, hakkından gelmek, hakkını aramak, hakkını helal etmek, hak vermek, hakkı ödenmemek, kul hakkı, oy hakkı, seçme hakkı, seçilme hakkı, telif hakkı, yazar hakkı gibi kullanımlar mevcut.

Maden, ağaç, taş üzerine oyma, kazı anlamında gelen hak sözcüğü, yine Arapça kökenli (ḥakk) bir kelime. Düzeltme işareti olmadan yazılıyor ve “a” harfi kalın olarak okunuyor. Dilimizde hakketmek kullanımı var.

Hak etmek, hak kazanmak ve bir emek karşılığında hakkını elde etmek anlamına geliyor ve tek “k” harfiyle, ayrı olarak yazılıyor. Maden, ağaç, taş üzerine şekil oymak anlamına gelen hakketmek ise, iki “k” harfiyle ve birleşik olarak yazılıyor. Hak etmek yerine hakketmek olarak söylemek de yaygın yapılan hatalardan bir tanesi.

Son olarak Hak sözcüğü ise, Arapça kökenli (ḥaḳḳ) bir kelime. Tanrı anlamına geliyor. Özel isim olduğu için büyük harfle yazılıyor. Düzeltme işareti olmadan yazılıyor ve “a” harfi kalın olarak okunuyor. Dilimizde Hak getire, Hakk’ın rahmetine kavuşmak, Cenabıhak kullanımları var.

Herkese keyifli ve verimli bir hafta dilerim. Sevgi ve sağlıkla kalın.