Merhaba değerli arkadaşlarım, daha önceki yazılarımdan birinde Türkçe, yazıldığı gibi okunan bir dil gibi görünse de telaffuza akıcılık kazandırmak için konuşma dilinde bazı kelimelerin değişikliğe uğradığına daha önceden değinmiştim. Türkçenin telaffuzunda ortak olarak kabul edilen ağız İstanbul ağzıdır. Yani, konuşurken İstanbul Türkçesini kullanıyoruz. Yazı dilindeki Türkiye Türkçesi de, İstanbul Türkçesinin temel alındığı bir Türkçedir.

Biraz da İstanbul Türkçesinin kurallarına değinelim.

Y ünsüzü bir fiile eklendiğinde kendinden önceki geniş ünlü harfi daraltır. Bu durumlarda “A” ve “U” harfi “-I” harfine, “E” ve “Ü” harfi “-İ” harfine dönüşür.

YAZILIŞI             OKUNUŞU

Başlayan             Başlıyan

Ağlayan               Ağlıyan

 Gözleyen           Gözliyen

  Yürüyerek        Yüriyerek

   Çürüyen           Çüriyen

    Bekleyen         Bekliyen

Büzülme: Ünlüyle biten eylemler gelecek zaman eki olan –cek, -cak eklendiğinde olur.

YAZILIŞI           OKUNUŞU

Gelecek            Gelicek

Yapacak           Yapıcak

Duracak          Durucak

Dönecek       Dönücek

 Olacak            Olucak

 Sevecek        Sevicek

Ünlü birleşmesi: Yan yana gelen iki ünlü bazen birleşir. Genellikle “H” harfinde görülür. “hane” sözcüğüyle yapılmış kelimlerde bu duruma rastlarız. TDK’ye göre; hastane, postane, pastane şeklinde yazılır ve okunur. Rasathane kelimesi istisnadır. Rasathane diye yazılır. Ancak rasatane diye okunur.

Ünlü birleşmesinin bir diğer şekli de şöyledir. 

YAZILIŞI                      OKUNUŞU

Ne olur                         Nolur

 Ne haber                      Naber

 Ne oldu                         Noldu

 Ne için                           Niçin

Ek ve bağlaçlar hece düşmesine uğrayarak kendinden önceki kelimeyle bitişik şekilde okunur.

  YAZILIŞI                               OKUNUŞU

  Ahmet ile Ali                       Ahmet’le Ali

  Güzel idi                               Güzeldi

   Yaşlı idi                                Yaşlıydı

    Ben idim                              Bendim

    Özlem ise                             Özlemse

Bazı kelimeler okunurken bazı harfler düşer. Konuşma dilinde bunları telaffuz etmeye gerek yoktur.

YAZILIŞI                 OKUNUŞU

Burada                    Burda

Orada                      Orda

Nerede                   Nerde

Şurada                    Şurda

Hepimizin bildiği gibi Türk alfabesi 29 harften oluşmaktadır. Yumuşak G harfi ya hiç okunmaz ya da “Y” harfine dönüşmektedir. Bazen de “V” ünsüzüne dönüşmektedir. Telaffuzlarda çoğunlukla “ğ” dışlanıyor.

YAZILIŞI                   OKUNUŞU

Yağmur                     Yaamur

Sağanak                    Saanak 

Ağaç                         Aaç

Dağıtım                     Daatım

Dağınık                     Daanık

Eğilmek                   Eyilmek

Dilerim hepimizin yazarken ve konuşurken dikkatli olduğumuz, güzel bir hafta olur. Sevgiyle kalın.